W procesie transportu towarów mamy do czynienia z możliwością uczestnictwa w nim wielu podmiotów. Do szkody w towarze może dojść na każdym etapie procesu transportu ładunków. Jednak nie za każdą szkodę w towarze odpowiedzialność ponosi przewoźnik lub spedytor. Uzależnione jest to od odpowiedzialności poszczególnych podmiotów uregulowanej przepisami prawa oraz wolą stron uregulowaną w umowie przewozu bądź spedycji.
Jaka jest podstawa prawna odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego?
Głównymi aktami prawnymi kształtującymi odpowiedzialność przewoźnika są:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny, umowa przewozu, art. 774-793 k.c.
- Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe
- Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR)
Jaka jest podstawa prawna odpowiedzialności cywilnej spedytora?
Głównymi aktami prawnymi kształtującymi odpowiedzialność spedytora są:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny, umowa spedycji, art. 794-804 k.c.
Jaka jest różnica między spedytorem a przewoźnikiem?
Spedytor to podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na organizowaniu i wykonywaniu na zlecenie i rachunek zleceniodawcy, i w jego imieniu lub imieniu własnym, czynności związanych z przewozem przesyłki w transporcie drogowym, kolejowym, wodnym lub lotniczym albo przewozem kombinowanym przy użyciu tych wszystkich i/lub wybiórczo poszczególnych rodzajów transportu.
Przewoźnik to podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na wykonywaniu czynności przemieszczania osób i ładunków różnymi środkami transportu.
Różnica między spedytorem a przewoźnikiem polega na tym, że funkcja spedytora wiąże się głównie z organizacją transportu (wybór przewoźnika do danego transportu), natomiast rola przewoźnika ogranicza się wyłącznie do przeprowadzenia samego transportu.
Kiedy może dojść do szkody w towarze?
Konsekwencją szkód w towarze mogą być nie tylko zdarzenia powstałe bezpośrednio podczas transportu, ale również przed załadunkiem, w trakcie jak i po jego załadunku. Przede wszystkim mówimy tutaj o szkodach będących następstwem nienależytego przygotowania ładunku do transportu lub nienależycie wykonanych czynnościach ładunkowych.
Czy za każdą szkodę ponosi odpowiedzialność przewoźnik?
Niestety praktyka wskazuje, w momencie ujawnienia szkody w towarze zarówno nadawca jak i/lub odbiorca (w zależności od tego, która ze stron jest uprawniona) zawsze kierują roszczenie do spedytora lub przewoźnika (zależnie od tego które podmioty występują w procesie realizacji zlecenia).
W procesie likwidacji szkody przez Ubezpieczyciela okazuje się bardzo często, że to nie przewoźnik ponosi odpowiedzialność za powstałą szkodę a sam odbiorca lub nadawca. Najczęstszą przyczyną szkód za jakie odpowiedzialność ponosi odbiorca lub nadawca jest nienależyte przygotowanie przesyłki do przewozu lub nienależyty jej załadunek lub rozładunek. To strony umowy spedycji lub przewozu regulują samodzielnie po czyjej stronie leży obowiązek czynności ładunkowych towaru. Bardzo często to czynności załadunku i zabezpieczenia towaru dokonują sami nadawcy a następstwa nienależytego załadunku lub zabezpieczenia na czas transportu ujawniają się podczas transportu. Dowieziony towar na rozładunek okazuje się uszkodzony na przykład w wyniku przesunięcia się palety z towarem. Automatycznie odbiorcy kierują roszczenie do przewoźnika, a ono często okazuje się niezasadne.
Źródło: materiały szkoleniowe TUIR WARTA S.A.
Czy przepisy prawa regulują podmiot odpowiedzialności za czynności ładunkowe?
Konwencja CRM nie określa na kim spoczywa obowiązek załadunku lub rozładunku. Brak jest jednolitego orzecznictwa w tym zakresie (ruch międzynarodowy). Z reguły strony zawierające kontrakt powinny wskazać, która strona odpowiedzialna jest za ich wykonanie.
Prawo przewozowe (ruch krajowy) wskazuje, iż czynności ładunkowe należą odpowiednio do nadawcy lub odbiorcy, jeśli umowa lub przepis szczególny nie stanowią inaczej.
Natomiast w praktyce zarówno przy przewozach krajowych jak i międzynarodowych załadunek i rozmieszczenie towarów na skrzyni ładunkowej są wykonywane przez nadawcę lub podmioty działające w jego imieniu na jego rzecz.
Należy dodatkowo wskazać, że niejednoznaczne jest stanowisko w zakresie tego czy przewoźnik powinien skontrolować sposób załadunku i rozmieszczenia towaru przez nadawcę.
Natomiast zgodnie z treścią artykułu 17 ust 4 Konwencji CMR przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe w wyniku: manipulowania, ładowania, rozmieszczenia lub wyładowania towaru przez nadawcę lub odbiorcę.
Jakie działania spedytora mogą skutkować jego odpowiedzialnością?
- Wady zlecenia
- Brak analizy dokumentacji transportowej, np. przeoczenie instrukcji przewozu towaru (niepodanie przewoźnikowi wymaganej temperatury przewozu towarów),
- Niewłaściwy doborów podwykonawców (przewoźników) i niewłaściwy dobór środka transportu.
Jak powyższy artykuł wskazuje nie za każdą szkodę w transporcie odpowiedzialności ponosi przewoźnik lub spedytor.
